Günümüz akademik dünyasında yayıncılık anlayışı önemli ölçüde değişmiştir. Geleneksel basılı dergilerin yerini giderek daha fazla elektronik dergiler almaktadır. Bu dönüşüm, araştırma makalesi yazımı, gönderimi ve değerlendirme süreçlerinde yeni bir dinamik yaratmıştır. Elektronik dergiler hem erişim kolaylığı hem de hız açısından araştırmacılar için avantajlar sunarken, aynı zamanda belirli kurallara, teknik şartlara ve biçimsel gerekliliklere de sahip olmaktadır.
Elektronik dergilere yönelik bir araştırma makalesi hazırlamak, yalnızca bilimsel niteliğe sahip içerik üretmeyi değil, aynı zamanda o içeriğin dijital ortama uygun formatta sunulmasını, derginin sistemine entegrasyonunu ve okuyucuya ulaşmasını da kapsar. Bu nedenle, dijital yayıncılık dinamiklerini, dergi veri tabanlarını, açık erişim politikalarını ve teknik editöryal süreçleri anlamak, akademik başarıyı doğrudan etkileyen unsurlardır.
Bu yazıda, elektronik dergilere yönelik bir araştırma makalesi hazırlama sürecini A’dan Z’ye tüm detaylarıyla inceleyeceğiz. Dergi seçiminden yazım tekniklerine, gönderim sürecinden etik kurallara kadar her aşamayı örneklerle ve pratik yöntemlerle açıklayacağız.

Gelişme
1. Elektronik Dergilerin Tanımı ve Yayın Politikaları
Elektronik dergiler, çevrimiçi yayınlanan, makalelere internet üzerinden erişim sağlayan akademik yayınlardır. Bu dergiler açık erişimli (open access) veya abonelik tabanlı olabilir. Yayın politikaları genellikle şeffaf, hızlı hakem değerlendirmesi içeren ve indeksleme açısından avantajlı platformlar sunar.
2. Dergi Seçimi Süreci
Elektronik dergiye makale göndermeden önce yapılması gereken ilk şey, çalışmanın konusu ve kapsamı ile uyumlu, indekslenmiş ve saygın bir dergi seçmektir. Scopus, Web of Science, DOAJ gibi platformlardan dergi puanı, etki faktörü, atıf oranları kontrol edilmelidir. Ayrıca, derginin yazar rehberi mutlaka incelenmelidir.
3. Elektronik Yayıncılıkta Açık Erişim Politikası
Açık erişim, okuyucuların herhangi bir ücret ödemeden makaleye ulaşabilmesi anlamına gelir. Elektronik dergiler bu modeli sıklıkla tercih eder. Ancak bu durumda yazarlar genellikle “article processing charge” (APC) ödemek zorundadır. Bütçeleme açısından bu durumun önceden değerlendirilmesi gerekir.
4. Teknik Formatlama Standartları
Elektronik dergiler genellikle belirli dosya biçimlerini (DOCX, LaTeX, PDF) ve sayfa düzenlemelerini zorunlu kılar. Satır aralığı, kenar boşlukları, tablo biçimi, görsel çözünürlüğü gibi teknik detaylar, başvuru sürecinde büyük önem taşır.
5. Yazar Bilgilerinin Doğru Eklenmesi
Elektronik sistemler, yazar adlarını, bağlı oldukları kurumları ve ORCID gibi tanımlayıcı numaraları otomatik olarak işler. Bu bilgilerin doğru girilmesi, makalenin güvenilirliğini ve dijital izlenebilirliğini artırır.
6. Etkileyici Bir Başlık ve Özet Hazırlama
Elektronik platformlar genellikle makalenin başlığı ve özetini arama motorlarında indeksler. Bu nedenle hem başlık hem de özet bölümlerinin anahtar kelimeler içermesi gerekir. SEO uyumu, elektronik dergi yayıncılığında daha fazla görünürlük için hayati önem taşır.
7. Anahtar Kelime Stratejileri
5–7 arasında değişen anahtar kelimeler, makalenin indeksleme kalitesini etkiler. Bu anahtar kelimeler, makalenin konusunu net biçimde tanımlamalı ve alanla ilgili literatürde sıklıkla kullanılan terimlerden seçilmelidir.
8. Literatür Taramasının Güncelliği
Elektronik dergiler, özellikle son 5 yıla ait literatürle desteklenen makalelere öncelik verir. Çünkü dijital yayınlar güncelliğe büyük önem verir. Bu nedenle kaynaklar dikkatle seçilmeli ve alıntılar güncel olmalıdır.
9. Etik Kurallar ve İntihal Kontrolü
Elektronik dergiler, iThenticate, Turnitin gibi yazılımlar kullanarak makalelerdeki intihal oranını ölçer. Kabul edilebilir benzerlik oranı genellikle %15’in altındadır. Ayrıca etik kurul onayı gerektiren araştırmalarda ilgili belgenin sisteme yüklenmesi gerekir.
10. Görsel ve Tablo Kullanımı
Elektronik platformlar görselleri vektörel veya yüksek çözünürlüklü formatta talep eder (örneğin .png, .tiff). Tablolar ise sistem tarafından editlenebilir biçimde sunulmalıdır. Görsellerin her birine açıklayıcı başlıklar ve kaynak bilgisi eklenmelidir.
11. Yazı Dili ve Akademik Üslup
Elektronik dergilerde dil hataları, gramer bozuklukları ve akademik düzeye uygun olmayan ifadeler doğrudan red sebebidir. İngilizce yazılan makalelerde “proofreading” yapılması önerilir. Bazı dergiler bunu zorunlu tutar.
12. Gönderim Sistemleri: Editorial Manager, ScholarOne ve Diğerleri
Makale gönderimi, genellikle özel sistemler aracılığıyla yapılır. Bu sistemlerde dosya yükleme, yazar bilgileri girme, kapak mektubu hazırlama gibi adımlar vardır. Süreç karmaşık görünebilir ancak dikkatli takip edildiğinde oldukça sistematiktir.
13. Kapak Mektubu (Cover Letter) Yazımı
Kapak mektubu, editöre hitaben yazılan ve çalışmanın önemini, katkısını ve neden bu dergiye gönderildiğini açıklayan kısa bir metindir. Bu metin, hakem sürecinin başlamasında etkili bir adımdır.
14. Hakem Süreci ve Cevap Mekanizması
Makale, genellikle 2 veya 3 hakem tarafından değerlendirilir. Elektronik sistem üzerinden gelen eleştiriler, detaylı ve akademik bir dille cevaplanmalı, revize edilen dosyalar yeniden yüklenmelidir. “Point-by-point response” formatı sık kullanılır.
15. Yayın Sonrası Takip ve Dijital İzleme
Makaleler yayımlandıktan sonra DOI numarası ile indekslenir. Elektronik dergiler, yazarların makalelerini sosyal medyada paylaşmalarına ve akademik ağlarda (ResearchGate, Academia.edu) tanıtmalarına olanak tanır. Ayrıca erişim ve indirme istatistikleri takip edilebilir.
Sonuç
Elektronik dergilere yönelik araştırma makalesi hazırlamak, yalnızca bilimsel üretim değil, aynı zamanda dijital okuryazarlık, teknik uygunluk ve yayıncılık stratejisi gerektiren bir süreçtir. Bu süreç, araştırmacıya daha geniş kitlelere ulaşma, daha hızlı değerlendirme alma ve uluslararası alanda görünür olma şansı sunar. Ancak tüm bu avantajlardan faydalanmak için dergi seçiminden gönderim detaylarına, yazım kurallarından etik süreçlere kadar her adım dikkatle planlanmalıdır.
Günümüzün dijital yayıncılık dünyasında, elektronik dergiler aracılığıyla akademik dünyada kalıcı bir iz bırakmak isteyen her araştırmacının bu süreci profesyonelce yönetmesi gerekmektedir.