Araştırma makaleleri hazırlanırken kullanılan kaynaklar, çalışmanın güvenilirliği ve akademik değeri açısından kritik öneme sahiptir. Kaynaklar iki ana gruba ayrılır: birincil kaynaklar (doğrudan veri veya orijinal çalışmalar) ve ikincil kaynaklar (birincil kaynakların yorumlandığı, analiz edildiği veya özetlendiği kaynaklar).
İkincil kaynaklarla desteklenen bir araştırma makalesi, mevcut literatürü etkili biçimde harmanlayarak konunun derinlemesine anlaşılmasına katkıda bulunur. Özellikle teorik çerçeve oluştururken, literatür değerlendirmesi yaparken ve mevcut araştırma sonuçlarını tartışırken ikincil kaynaklardan yararlanmak kaçınılmazdır.

1. İkincil Kaynak Nedir?
Birincil kaynak: Araştırmacının doğrudan ürettiği veri veya bulgular (ör. deney raporu, saha çalışması).
İkincil kaynak: Birincil kaynaklara dayalı olarak hazırlanan, yorum, analiz veya derleme niteliğindeki çalışmalar.
Örnek İkincil Kaynaklar:
-
Literatür derlemeleri (review articles)
-
Meta-analiz çalışmaları
-
Akademik kitaplar
-
Ansiklopediler
-
Akademik bloglar ve eleştirel makaleler
2. İkincil Kaynakların Araştırmada Önemi
-
Literatürdeki mevcut bilgileri özetler.
-
Farklı araştırmalar arasındaki ilişkileri ortaya koyar.
-
Teorik temelleri güçlendirir.
-
Araştırma sorusunun konumunu netleştirir.
3. Güvenilir İkincil Kaynak Seçimi
Kaynak Seçerken Dikkat Edilecekler:
-
Hakemli dergilerde yayımlanmış olmalı.
-
Yayın tarihi güncel olmalı (son 5–10 yıl özellikle önemlidir).
-
Yazarın akademik yetkinliği yüksek olmalı.
-
Atıf sayısı yüksek olan çalışmalar tercih edilmeli.
4. İkincil Kaynakların Kullanım Alanları
-
Giriş Bölümü: Konunun genel çerçevesini çizmek.
-
Literatür Taraması: Önceki çalışmaların analizini yapmak.
-
Tartışma Bölümü: Bulguları önceki sonuçlarla karşılaştırmak.
-
Teorik Çerçeve: Araştırmanın temelini oluşturan kavramları açıklamak.
5. Atıf ve Kaynakça Düzeni
İkincil kaynak kullanırken doğru atıf yapmak şarttır.
-
APA: (Yazar, Yıl) formatı
-
MLA: (Yazar Soyadı Sayfa No)
-
Chicago: Dipnot ile atıf
Örnek (APA):
“Eğitimde teknoloji entegrasyonu, öğrenci başarısını artırabilir” (Demir, 2021, s. 45).
6. İkincil Kaynak Kullanımında Etik Kurallar
-
Kaynağı olduğu gibi aktarmak yerine kendi cümlelerinizle ifade edin.
-
Doğrudan alıntı yapacaksanız tırnak içinde verin ve sayfa numarasını ekleyin.
-
Kaynağı çarpıtmadan, bağlamını koruyarak kullanın.
7. İkincil Kaynaklarla Makale Yazım Stratejileri
-
Farklı çalışmaları karşılaştırarak sentez yapın.
-
Benzer ve çelişkili bulguları birlikte analiz edin.
-
Gereksiz kaynak yığılmasından kaçının.
-
Kaynakları mantıklı bir sıralama ile düzenleyin.
8. Sık Yapılan Hatalar
-
Kaynağı yanlış aktarmak veya eksik atıf yapmak.
-
Eski ve güncelliğini yitirmiş kaynaklara aşırı yer vermek.
-
Sadece özetleyip yorum eklememek.
-
Kaynakça listesinde metinde geçmeyen çalışmaların yer alması.
9. Akademik Katkıyı Artırma
İkincil kaynaklardan yararlanmak:
-
Çalışmanın teorik gücünü artırır.
-
Konuya hakimiyetinizi gösterir.
-
Makalenin atıf alma ihtimalini yükseltir.
Sonuç
İkincil kaynaklarla desteklenen araştırma makaleleri, mevcut literatürün bir panoramasını sunar ve okuyucuya çalışmanın bilimsel bağlamını anlama fırsatı verir. Ancak bu kaynakları bilinçli, dengeli ve etik kurallara uygun şekilde kullanmak gerekir.
Başarılı bir ikincil kaynak kullanımı:
-
Güncel ve güvenilir çalışmalara dayanır,
-
Kaynakları yalnızca özetlemekle kalmaz, yorumlar ve analiz eder,
-
Araştırmanın teorik altyapısını güçlendirir,
-
Atıf ve kaynakça uyumunu titizlikle korur.