Araştırma makalesi hazırlamak, bilgiye ulaşma, bilgiyi analiz etme ve yeniden yapılandırarak anlamlı sonuçlara ulaşma sürecidir. Bu süreçte en güvenilir bilgi kaynaklarının başında akademik kütüphaneler gelir. Fiziksel kütüphaneler, dijital arşivler ve üniversite veri tabanları, bilimsel çalışmalara sağlam bir zemin sunar.
Kütüphane kaynaklarıyla hazırlanan araştırma makaleleri, yalnızca literatür derinliğiyle değil, kaynak güvenilirliğiyle de öne çıkar. Özellikle eğitim, sosyal bilimler, fen bilimleri ve tıp gibi alanlarda sağlam bir kaynak altyapısı olmadan yapılan çalışmalar, hakemli dergiler tarafından kolayca elenebilir. Bu nedenle kütüphane kaynaklarını etkin ve stratejik kullanmak, akademik başarı için hayati önem taşır.
Bu yazıda, bir araştırma makalesi hazırlarken kütüphane kaynaklarının nasıl bulunacağını, değerlendirileceğini, analiz edileceğini ve akademik metne nasıl entegre edileceğini tüm detaylarıyla ele alacağız. Örnek stratejiler, kaynak bulma tüyoları, atıf yöntemleri ve veri doğrulama süreçleri üzerinden, okuyuculara uygulamaya dönük somut bilgiler sunacağız.

Gelişme
1. Kütüphane Türlerini Tanıma
Kütüphaneler yalnızca fiziki mekânlar değildir. Günümüzde;
-
Üniversite kütüphaneleri
-
Milli kütüphaneler
-
Dijital kütüphaneler
-
Kurumsal arşivler
-
Halk kütüphaneleri
gibi farklı formatlarda hizmet veren bilgi merkezleri bulunmaktadır. Her biri farklı kullanıcı gruplarına özel kaynaklar içerir.
2. Kütüphane Kaynaklarının Sınıflandırılması
Kütüphanelerde kullanılan kaynaklar şu ana başlıklarda sınıflandırılır:
-
Birincil kaynaklar (tezler, raporlar, orijinal belgeler)
-
İkincil kaynaklar (kitaplar, derleme makaleler)
-
Üçüncül kaynaklar (ansiklopediler, indeksler)
Araştırma türüne göre kaynak türünün belirlenmesi gerekir.
3. Dijital Kütüphanelerin Avantajları
Günümüzde birçok üniversite, öğrencilerine JSTOR, EBSCOhost, ProQuest, SpringerLink, Taylor & Francis gibi veri tabanlarına uzaktan erişim sunar. Bu platformlar, binlerce tam metin makaleye ulaşma imkânı verir.
4. OPAC Sistemlerini Kullanmak
Online Public Access Catalog (OPAC) sistemleriyle kitap adı, yazar, konu ya da ISBN numarasına göre kaynak taraması yapılabilir. Örnek: “YORDAM Kütüphane Sistemi” birçok devlet üniversitesinde kullanılmaktadır.
5. Anahtar Kelimeyle Doğru Arama Yapmak
Kütüphane aramalarında geniş ya da çok dar anahtar kelimeler yerine, spesifik ve filtrelenmiş kelimeler tercih edilmelidir. Örneğin: “disiplinlerarası STEM eğitimi” gibi terimler daha verimli sonuçlar getirir.
6. Kaynakların Güncellik Değeri
Kaynakların 5 yıldan eski olmaması, özellikle eğitim ve teknoloji alanında önemlidir. Tarihi perspektif gerektirmeyen çalışmalarda güncel kaynaklar tercih edilmelidir.
7. Makale Seçiminde Etki Faktörü ve Atıf Sayısı
Bir makalenin akademik geçerliliği; yayınlandığı derginin “etki faktörü” ve makalenin aldığı toplam atıf sayısıyla ölçülür. Google Scholar, Web of Science ve Scopus üzerinden bu metrikler görülebilir.
8. Tez ve Bitirme Projelerinden Faydalanmak
YÖK Tez Merkezi, geçmiş yıllarda yapılmış yüz binlerce lisansüstü tez içerir. Tezler, literatür bölümü hazırlamak ve yöntem örnekleri görmek açısından son derece faydalıdır.
9. Kaynakları Not Alma ve Sınıflandırma Teknikleri
Okunan kaynakları kaydetmek ve sınıflandırmak için Zotero, Mendeley ve EndNote gibi yazılımlar kullanılabilir. Bu programlar sayesinde hem PDF saklama hem otomatik referans üretimi yapılabilir.
10. Kaynak Eleştirisi ve Seçicilik
Her kaynak bilimsel değildir. Bilimsel dergilerle kişisel bloglar karıştırılmamalıdır. Kaynak seçiminde şu sorular sorulmalıdır:
-
Kaynak nerede yayımlanmış?
-
Yazar akademik mi?
-
Hakemli mi?
-
Güncel mi?
11. Atıf ve Kaynakça Yazımı Kuralları
Kütüphane kaynaklarının metin içi ve metin sonu atıfları APA 7, MLA, Chicago gibi sistemlerle yapılır. Her sistemin kendine özgü kuralları vardır. Örneğin APA’da: (Yıldız, 2021) formatı kullanılır.
12. Kütüphane Destekli Literatür Özeti Hazırlama
Toplanan kütüphane kaynaklarından tematik sınıflama yaparak; örneğin “çevrimiçi öğrenme”, “öğrenci motivasyonu” gibi başlıklarla literatür özeti bölümü hazırlanabilir.
13. Kütüphane Araştırmasında Zaman Yönetimi
Kütüphane araştırmaları saatlerce sürebilir. Bu nedenle araştırma günleri belirlenmeli, her biri için hedef sayfa/sayfa sayısı planlanmalıdır. Örneğin: “Bugün 3 kitap, 5 makale taranacak.”
14. Kaynakların Güvenilirlik Doğrulaması
Google Scholar üzerinden bir yayının ne kadar atıf aldığını, kimler tarafından referans verildiğini ve hangi üniversiteye bağlı olduğunu analiz ederek kaynağın güvenilirliği anlaşılabilir.
15. Kütüphanecilerle İş Birliği Yapmak
Kütüphaneciler, akademik araştırmanın gizli kahramanlarıdır. Onların yönlendirmesiyle veri tabanları daha etkili kullanılabilir, erişim sağlanamayan kaynaklar temin edilebilir.
Sonuç
Araştırma makalesi yazmak, yalnızca yazma süreci değildir; aynı zamanda kaynak bulma, veri doğrulama ve bilgiyi yeniden üretme sürecidir. Bu süreçte kütüphaneler, akademik çalışmanın beyni gibidir. Fiziksel ya da dijital olsun, kütüphane kaynakları olmadan hazırlanan bir makale, sağlam temellere oturmaz.
Yukarıda adım adım açıkladığımız yöntemlerle, araştırmacılar hem daha kısa sürede hem de daha kaliteli makaleler hazırlayabilir. Kütüphane okuryazarlığı, bir araştırmacının sahip olması gereken en temel becerilerden biridir. Bu becerinin kazanılması ve geliştirilmesi, yalnızca makale kalitesini değil, akademik kimliği de doğrudan etkiler.