Akademik yayıncılık artık yalnızca yerel değil, küresel bir rekabet alanı. Araştırmacılar, yaptıkları çalışmaları sadece ulusal dergilerde değil, uluslararası prestijli dergilerde yayımlayarak hem görünürlüklerini hem de akademik etki faktörlerini artırmak istiyor. Ancak uluslararası yayın standartları, hem içerik hem de format açısından yüksek beklentiler içerir.
Bu yazıda, uluslararası dergilerde yayınlanabilecek kalitede bir araştırma makalesi hazırlamanın tüm aşamalarını ayrıntılı biçimde ele alacağız. Konu seçiminden etik onaya, yazım dilinden dergi seçim kriterlerine kadar sürecin tamamını adım adım inceleyeceğiz.

1. Konu Seçimi ve Araştırma Sorusu
Uluslararası bir yayına uygun makale, evrensel bir bilimsel soruna veya literatürdeki önemli bir boşluğa cevap vermelidir.
Dikkat edilmesi gerekenler:
-
Konu, sadece yerel ilgiye hitap etmemeli, uluslararası akademik topluluk için de anlamlı olmalı.
-
Literatürde yer almayan veya az çalışılmış bir problem ele alınmalı.
-
Araştırma sorusu net, ölçülebilir ve test edilebilir olmalı.
Örnek:
“Türkiye’de lise öğrencilerinin uzaktan eğitimdeki motivasyonu” yerine, “Farklı ülkelerde lise öğrencilerinin uzaktan eğitim motivasyon düzeyleri: Kültürlerarası karşılaştırma” konusu daha evrensel bir bakış sunar.
2. Literatür Taraması
Uluslararası yayınlarda güncel ve geniş kapsamlı literatür taraması yapılması beklenir.
-
Yalnızca yerel çalışmalar değil, farklı coğrafyalardan araştırmalar incelenmeli.
-
Kaynakların çoğu, son 5-10 yıl içerisinde yayımlanmış olmalı.
-
Web of Science, Scopus, PubMed, IEEE Xplore gibi uluslararası veri tabanları kullanılmalı.
-
Literatür taraması, yalnızca özet değil, eleştirel analiz şeklinde sunulmalı.
3. Yöntem Bölümü: Uluslararası Standartlar
Yöntem bölümünde şeffaflık esastır. Araştırmanın başka bir araştırmacı tarafından tekrar edilebilmesi için tüm ayrıntılar net biçimde verilmelidir.
Olmazsa olmazlar:
-
Araştırma tasarımı (nicel, nitel, karma yöntem)
-
Örneklem seçimi ve büyüklük hesaplaması
-
Veri toplama araçlarının geçerlilik-güvenirlik bilgileri
-
Uygulama prosedürü
-
Etik onay bilgisi
4. Veri Analizi
Uluslararası dergiler, güçlü istatistiksel analizler ve uygun yazılımların kullanımını bekler.
-
Nicel çalışmalar: Betimsel istatistikler + ileri düzey testler (ANOVA, MANOVA, çoklu regresyon, yapısal eşitlik modellemesi vb.)
-
Nitel çalışmalar: Kodlama süreci, tema oluşturma, analiz yazılımı kullanımı (NVivo, MAXQDA vb.)
-
Analizlerin APA veya derginin istediği formatta raporlanması gerekir.
5. Bulguların Sunumu
Bulgular bölümü, yalnızca veri sunar; yorum yapılmaz.
Dikkat edilmesi gerekenler:
-
Tablo ve şekillerin uluslararası biçim standartlarına uygun olması
-
Ölçü birimlerinin (SI birimleri gibi) evrensel formatta kullanılması
-
İstatistiksel anlamlılık seviyelerinin belirtilmesi
-
Gereksiz ayrıntılardan kaçınılması
6. Tartışma ve Sonuç
Uluslararası yayınlarda tartışma bölümü çok önemlidir çünkü çalışmanın literatürdeki yerine işaret eder.
-
Bulgular, farklı ülkelerdeki benzer çalışmalarla karşılaştırılmalı.
-
Kültürel, politik, sosyoekonomik farklılıklar göz önünde bulundurulmalı.
-
Çalışmanın özgün katkısı net biçimde belirtilmeli.
-
Araştırmanın sınırlılıkları dürüstçe açıklanmalı.
-
Gelecekteki çalışmalar için öneriler verilmelidir.
7. Dil ve Akademik Üslup
-
İngilizce yazım hatasız olmalı; gerekirse profesyonel dil düzenleme hizmeti alınmalı.
-
Akademik terimler doğru ve yerinde kullanılmalı.
-
Gereksiz uzun cümlelerden kaçınılmalı.
-
Metin akıcı ve mantıksal bir bütünlük içinde olmalı.
8. Kaynakça ve Atıf Sistemi
Uluslararası dergiler genellikle APA, Harvard, Chicago veya Vancouver formatlarını kullanır.
İpuçları:
-
Kaynakların çoğu hakemli dergilerden olmalı.
-
DOI numaraları mutlaka eklenmeli.
-
Atıflar metin içi ve kaynakçada tutarlı olmalı.
-
Zotero, Mendeley, EndNote gibi programlarla referans yönetimi yapılabilir.
9. Dergi Seçimi
Dergi seçimi stratejik bir adımdır.
Seçim kriterleri:
-
Alan uyumu
-
Etki faktörü (Impact Factor)
-
İndeks bilgisi (SCI, SSCI, Scopus)
-
Yayın süresi ve kabul oranı
-
Açık erişim politikaları
-
Makale ücretleri (APC)
10. Hakem Süreci ve Revizyon
Hakem raporları geldiğinde:
-
Eleştirileri kişisel algılamadan, bilimsel bir dille yanıtlayın.
-
Her öneriye ya değişiklik yaparak ya da gerekçeli açıklamayla cevap verin.
-
Revizyon süresini kaçırmamaya özen gösterin.
11. Etik Kurallar
-
İntihalden kaçınılmalı, benzerlik oranı %20’nin altında olmalı.
-
Katılımcı onamı alınmalı.
-
Veri manipülasyonundan kesinlikle kaçınılmalı.
-
Çıkar çatışması varsa beyan edilmeli.
Sonuç
Uluslararası yayınlara uygun araştırma makalesi hazırlamak, yalnızca kaliteli veri toplamak ve analiz yapmakla sınırlı değildir; aynı zamanda bilimsel iletişim becerilerini, akademik yazım disiplinini ve etik duyarlılığı da gerektirir.
Başarılı bir makale:
-
Evrensel bir sorunu ele almalı,
-
Literatürdeki boşluğu doldurmalı,
-
Yöntemsel açıdan şeffaf olmalı,
-
Bulgularını uluslararası bağlamda tartışmalı,
-
Dili ve formatıyla derginin standartlarına tam uyumlu olmalıdır.
Araştırmacılar, sürecin her aşamasında planlı, titiz ve stratejik hareket ederek yalnızca bir makale değil, bilim dünyasında değer görecek kalıcı bir eser ortaya koyabilir.