Akademik çalışmalarda kullanılan bibliyografya ve kaynakça, sıkça karıştırılan iki önemli terimdir. Her ikisi de referansların düzenlenmesiyle ilgilidir, ancak içerdikleri kaynaklar, kullanım amaçları ve biçimlendirme kurallarıaçısından farklıdırlar.
Bu makalede, bibliyografya ve kaynakçanın farklarını, hangi durumlarda hangi yöntemin kullanılması gerektiğini ve her ikisinin de nasıl düzenleneceğini detaylı bir şekilde ele alacağız. Ayrıca, en yaygın kullanılan akademik atıf sistemlerine göre bu referans listelerinin nasıl oluşturulması gerektiğini göstereceğiz.
1. Bibliyografya ve Kaynakça Nedir?
1.1. Kaynakça (Reference List) Nedir?
Kaynakça, çalışmada doğrudan kullanılan, atıf yapılan ve referans gösterilen kaynakların listesidir.
Özellikleri:
- Sadece atıf yapılan kaynakları içerir.
- Alfabetik sıraya göre dizilir.
- Kullanılan atıf stiline göre biçimlendirilir (APA, MLA, Chicago vb.).
- Doğrudan çalışmada geçen bilgilerle sınırlıdır.
Örnek (APA Formatı – Kaynakça):
Smith, J. (2023). Psychology and Education. Oxford University Press.
1.2. Bibliyografya (Bibliography) Nedir?
Bibliyografya, çalışmada doğrudan atıf yapılmış veya yapılmamış ancak konuyla ilgili önemli olabilecek tüm kaynakları içeren bir listedir.
Özellikleri:
- Atıf yapılan ve yapılmayan kaynakları içerir.
- Konuyla ilgili geniş kapsamlı bir kaynak listesi sunar.
- Genellikle daha geniş araştırmalarda, literatür taramalarında kullanılır.
Örnek (Chicago Stili – Bibliyografya):
Smith, John. Psychology and Education. Oxford University Press, 2023.
Brown, Thomas. Cognitive Science and Learning. Cambridge University Press, 2021.
Orwell, George. 1984. Penguin Books, 1949.
2. Bibliyografya ve Kaynakça Arasındaki Temel Farklar
Özellik | Kaynakça (Reference List) | Bibliyografya (Bibliography) |
---|---|---|
Kapsam | Sadece atıf yapılan kaynakları içerir. | Atıf yapılan ve konuyla ilgili diğer kaynakları içerir. |
Kullanım Alanı | Akademik makaleler, tezler, bilimsel raporlar | Literatür taramaları, araştırma projeleri, kitaplar |
Alfabetik Sıralama | Yazar soyadına göre sıralanır. | Yazar soyadına veya konuya göre sıralanabilir. |
Zorunluluk | Atıf yapılan tüm kaynakları içermek zorundadır. | Atıf yapılmamış kaynaklar da eklenebilir. |
3. Hangi Durumda Kaynakça, Hangi Durumda Bibliyografya Kullanılmalıdır?
3.1. Kaynakça Kullanılması Gereken Durumlar
- Akademik makaleler (örn. bilimsel dergilerde yayınlanan makaleler).
- Tezler ve bitirme projeleri (yüksek lisans, doktora tezleri).
- Bilimsel raporlar ve teknik dokümanlar.
📌 Örnek: APA formatı ile yazılan bir psikoloji makalesi için yalnızca makalede geçen kaynaklar listelenmelidir.
3.2. Bibliyografya Kullanılması Gereken Durumlar
- Genel literatür taramaları.
- Kitaplar ve araştırma projeleri.
- Birden fazla konuyla ilgili derinlemesine araştırmalar.
📌 Örnek: Tarih alanında geniş bir çalışma yapıyorsanız, hem doğrudan kullanılan hem de araştırmanızla ilgili diğer kaynakları ekleyerek geniş bir bibliyografya oluşturabilirsiniz.
4. Atıf Stillerine Göre Kaynakça ve Bibliyografya Düzenleme Kuralları
4.1. APA (American Psychological Association) Formatında Kaynakça
Kullanım Alanı: Sosyal bilimler, psikoloji, eğitim bilimleri.
Kaynakça Örneği:
Smith, J. (2023). Research in Social Sciences. Oxford University Press.
📌 Not: APA formatında yalnızca makalede atıf yapılan kaynaklar kaynakçaya eklenmelidir. Bibliyografya kullanılmaz.
4.2. MLA (Modern Language Association) Formatında Bibliyografya
Kullanım Alanı: Dilbilim, edebiyat, sanat.
Bibliyografya Örneği:
Smith, John. Psychology and Education. Oxford University Press, 2023.
Brown, Thomas. Cognitive Science and Learning. Cambridge University Press, 2021.
Orwell, George. 1984. Penguin Books, 1949.
📌 Not: MLA formatında bibliyografya yaygın olarak kullanılır.
4.3. Chicago Stili ile Bibliyografya
Kullanım Alanı: Tarih, işletme, ekonomi.
Bibliyografya Örneği:
Smith, John. Psychology and Education. Oxford University Press, 2023.
Brown, Thomas. Cognitive Science and Learning. Cambridge University Press, 2021.
Orwell, George. 1984. Penguin Books, 1949.
📌 Not: Chicago formatında bibliyografya özellikle geniş kapsamlı akademik çalışmalar için kullanılır.
5. Bibliyografya ve Kaynakça Düzenleme İpuçları
📌 1. Kullanılan referans stiline bağlı kalın.
📌 2. Kaynakları alfabetik sırayla dizin.
📌 3. Atıf yapılmayan kaynakları yalnızca bibliyografyada listeleyin.
📌 4. Online kaynaklar için erişim tarihi ekleyin.
📌 5. DOI numarası olan akademik makaleleri tercih edin.
6. Otomatik Kaynakça ve Bibliyografya Araçları
Kaynakça veya bibliyografya düzenlerken, otomatik referans yönetim araçları kullanarak süreci hızlandırabilirsiniz.
Araç Adı | Ücretsiz mi? | Özellikler |
---|---|---|
Zotero | ✅ Evet | Açık kaynak, kullanıcı dostu. |
Mendeley | ✅ Kısmen | PDF organizasyonu, akademik sosyal ağ. |
EndNote | ❌ Hayır | Profesyonel akademik projeler için. |
Citavi | ❌ Hayır | Not alma ve proje yönetimi özellikleri. |
📌 Zotero ve Mendeley, yeni başlayanlar için en iyi seçeneklerdir.
Sonuç
Kaynakça ve bibliyografya, akademik çalışmaların temel bileşenlerindendir. Kaynakça, yalnızca metinde atıf yapılan kaynakları içerirken; bibliyografya, konuyla ilgili geniş bir kaynak listesi sunar. Hangi formatın kullanılacağı, çalışmanın türüne ve akademik disipline bağlıdır. APA, MLA, Chicago gibi yaygın atıf sistemlerine uygun olarak kaynakları düzenlemek, çalışmanın bilimsel güvenilirliğini artırır.