Akademik makale yazımında kaynakça, çalışmanın temel taşlarından biridir. Doğru şekilde düzenlenmiş bir kaynakça, çalışmanızın akademik güvenilirliğini artırır ve intihal riskini önler. Ancak birçok araştırmacı, makale yazarken kaynakça hazırlama sürecinde hatalar yapabilir veya format konusunda kararsız kalabilir.
Bu rehberde, makale yazarken kaynakçanın nasıl düzenlenmesi gerektiğini, farklı referans sistemlerini, kaynakça yönetimi için kullanılabilecek araçları ve en sık yapılan hataları ele alacağız.
1. Kaynakça Nedir ve Neden Önemlidir?
Kaynakça, makalenizde kullandığınız tüm referansların listelendiği bölümdür. Bir makalede kullanılan kaynakların eksiksiz ve doğru biçimde gösterilmesi gerekir.
Kaynakçanın Önemi:
- İntihali Önler: Başkalarının çalışmalarını kullanırken uygun şekilde atıf yapmak akademik dürüstlüğün bir gereğidir.
- Çalışmanın Güvenilirliğini Artırır: Kullandığınız kaynaklar sayesinde makalenizin bilimsel altyapısı desteklenir.
- Okuyuculara Yol Gösterir: Çalışmanızdan faydalanan araştırmacılar, kaynakçadaki kaynakları kullanarak daha fazla bilgiye ulaşabilir.
- Hakem Değerlendirmesini Kolaylaştırır: Akademik dergilerde makale gönderiminde kaynakça, çalışmanızın kalitesini belirleyen önemli bir kriterdir.
2. Makale Yazarken Kaynakça Nasıl Düzenlenmeli?
Makale yazarken kaynakça düzenleme süreci, atıf stiline ve akademik standartlara uygun olmalıdır. Aşağıdaki adımları izleyerek kaynakçanızı düzenleyebilirsiniz.
2.1. Kaynaklarınızı Belirleyin ve Toplayın
Makalenizi yazarken kullandığınız tüm kaynakları bir liste halinde tutmanız, kaynakça oluşturma sürecinde zaman kazanmanızı sağlar.
- Makale, kitap, rapor, internet kaynağı gibi tüm referansları not alın.
- DOI (Digital Object Identifier) numarası olan kaynakları kaydedin.
- PDF, makale veya kitapları organize edin.
2.2. Atıf Formatını Belirleyin
Makalenizin gönderileceği dergi veya kurumun belirlediği atıf formatını kullanmanız gerekmektedir. En yaygın kullanılan referans sistemleri şunlardır:
- APA (American Psychological Association): Sosyal bilimler, eğitim, psikoloji.
- MLA (Modern Language Association): Edebiyat, dilbilim, sanat.
- Chicago Stili: Tarih, ekonomi, işletme.
- Harvard Sistemi: Hukuk, mühendislik, işletme.
- Vancouver Sistemi: Tıp ve sağlık bilimleri.
2.3. Kaynakları Alfabetik Sıralayın
Çoğu akademik format, kaynakların yazar soyadına göre alfabetik olarak sıralanmasını gerektirir.
Örnek (APA Formatı):
- Brown, T. (2019). Education and Learning. Oxford University Press.
- Smith, J. (2021). Research in Social Sciences. Cambridge University Press.
- Williams, K. (2018). Digital Education Methods. Harvard University Press.
2.4. Kaynak Bilgilerini Eksiksiz Yazın
Bir kaynakçanın eksiksiz olması için şu bilgilerin yer alması gerekir:
- Kitap İçin: Yazar(lar), yayın yılı, kitap adı, yayınevi.
- Makale İçin: Yazar(lar), yayın yılı, makale başlığı, dergi adı, cilt, sayı, sayfa numaraları, DOI (varsa).
- İnternet Kaynağı İçin: Yazar(lar) (varsa), yayın yılı, makale başlığı, erişim tarihi, URL.
Örnek (APA Formatı):
- Kitap: Smith, J. (2020). Psychology and Education. Cambridge University Press.
- Makale: Brown, T., & Green, L. (2021). The role of AI in education. Journal of Learning Science, 45(2), 120-135. https://doi.org/xxxxx
- Web sitesi: World Health Organization. (2023). Global health trends. Retrieved from https://www.who.int
2.5. Kaynakları Belirlenen Stile Göre Biçimlendirin
Her atıf stili farklı kurallara sahiptir. Örneğin:
- APA Stili: Yazar soyadı ve yayın yılı kullanılır.
Örnek: (Smith, 2020) - MLA Stili: Yazar soyadı ve sayfa numarası kullanılır.
Örnek: (Orwell 45) - Chicago Stili: Dipnot veya yazar-tarih formatında olabilir.
Örnek: (Miller 2018, 45)
2.6. Makale İçinde Kullanılmayan Kaynakları Çıkartın
Makale içinde atıf yapmadığınız kaynakları kaynakçanızdan çıkarmalısınız. Aksi halde kaynakça, akademik yazım kurallarına uygun olmaz.
3. Otomatik Kaynakça Araçları ile Kaynakçanızı Kolayca Düzenleyin
Otomatik referans yönetim araçları, akademik kaynaklarınızı yönetmek ve kaynakçanızı otomatik olarak oluşturmak için oldukça kullanışlıdır. En yaygın kullanılanlar şunlardır:
- Zotero: Ücretsizdir, kolay kullanım sunar.
- Mendeley: PDF yönetimi için iyidir.
- EndNote: Gelişmiş özelliklere sahiptir ancak ücretlidir.
- RefWorks: Üniversite lisansına bağlıdır.
- Citavi: Not alma ve araştırma organizasyonu için uygundur.
Bu araçlar, kaynakçanızı APA, MLA, Chicago, Harvard gibi farklı formatlara otomatik olarak dönüştürebilir.
4. Kaynakça Düzenlerken Yapılan Yaygın Hatalar
Kaynakça hazırlarken sık yapılan hatalardan kaçınarak, akademik yazınızı daha doğru ve güvenilir hale getirebilirsiniz.
4.1. Yanlış Atıf Formatı Kullanımı
Örneğin, APA yerine MLA formatı kullanmak akademik standartlara uygun değildir.
Yanlış (MLA Formatı APA’da Kullanılmamalı):
Orwell, George. 1984. Penguin Books, 1949.
Doğru (APA Formatı):
Orwell, G. (1949). 1984. Penguin Books.
4.2. Eksik veya Yanlış Kaynak Bilgileri
Kaynaklarda eksik yazar adı, yanlış yıl, eksik yayınevi gibi hatalar akademik güvenilirliği azaltır.
Yanlış:
Smith, J. Research Methods.
Doğru:
Smith, J. (2020). Research Methods in Education. Oxford University Press.
4.3. Kaynakları Alfabetik Sıralamamak
Çoğu akademik formatta kaynakların alfabetik olarak sıralanması zorunludur.
Yanlış Sıralama:
- Williams, K.
- Brown, T.
- Adams, R.
Doğru Sıralama:
- Adams, R.
- Brown, T.
- Williams, K.
4.4. Metin İçinde Atıf Yapılmayan Kaynakları Eklemek
Kaynakçada yer alan her çalışmanın, makale içinde bir noktada kullanılmış olması gerekir.
4.5. Otomatik Kaynakça Araçlarını Kontrol Etmemek
Zotero veya Mendeley gibi araçlar bazen yanlış kaynakça oluşturabilir. Manuel kontrol her zaman gereklidir.
Sonuç
Akademik makalelerde kaynakçanın düzenlenmesi, bilimsel güvenilirliği sağlamak açısından kritik bir adımdır. Kullanılan atıf stiline uygun olarak kaynakların eksiksiz ve doğru şekilde listelenmesi gerekir. Kaynak yönetim araçlarından faydalanmak süreci hızlandırabilir ancak manuel kontrol her zaman gereklidir.