Bir akademik tezin en önemli bölümlerinden biri kaynakçadır. Kaynakça, tezinizde kullandığınız tüm akademik ve bilimsel kaynakları içerir ve tezinizin akademik güvenilirliğini artırır. Ancak kaynakça hazırlamak, basit bir alıntı listesi oluşturmaktan çok daha fazlasıdır. Kaynakça hazırlarken belirli kurallara uymanız, kullanılan referansları eksiksiz ve hatasız biçimde yazmanız gerekir.
Bu makalede, tez yazımında kaynakça hazırlamanın püf noktalarını ele alacağız. En yaygın referans stillerini, kaynakları nasıl düzenleyeceğinizi ve en sık yapılan hataları nasıl önleyeceğinizi detaylı bir şekilde anlatacağız.
1. Tez Yazımında Kaynakça Neden Önemlidir?
Kaynakça, bilimsel araştırmaların temel taşlarından biridir. Bir tez yazarken kaynakçanın doğru hazırlanması neden bu kadar önemlidir?
- İntihali (Plagiarism) Önler: Başka araştırmacıların fikirlerini veya çalışmalarını kullanırken onları uygun şekilde referans göstermek, intihalden kaçınmanızı sağlar.
- Akademik Dürüstlüğü Gösterir: Kaynaklarınızı doğru şekilde listelemek, araştırmanızın etik değerlere uygun olduğunu gösterir.
- Okuyuculara Rehberlik Eder: Tezinizde kullandığınız kaynaklara ulaşmak isteyen okuyucular için detaylı bir rehber sunar.
- Bilimsel Çalışmanın Güvenilirliğini Artırır: Tezinizin bilimsel geçerliliğini sağlamak için kullanılan kaynakların eksiksiz ve doğru olması gerekir.
2. Tez Kaynakçası İçin Hangi Atıf Sistemleri Kullanılmalıdır?
Tez yazarken kaynakça hazırlarken belirli akademik atıf sistemlerini kullanmanız gerekir. Üniversiteniz veya danışmanınız hangi formatı kullanmanız gerektiğini belirleyebilir. İşte en yaygın kullanılan atıf sistemleri:
2.1. APA (American Psychological Association) Stili
Kullanım Alanları: Sosyal bilimler, eğitim bilimleri, psikoloji.
- Metin içi atıf örneği: (Smith, 2020)
- Kaynakça formatı:
Smith, J. (2020). Psychology in Research. Oxford University Press.
2.2. MLA (Modern Language Association) Stili
Kullanım Alanları: Edebiyat, dilbilim, beşeri bilimler.
- Metin içi atıf örneği: (Orwell 45)
- Kaynakça formatı:
Orwell, George. 1984. Penguin Books, 1984.
2.3. Chicago Stili
Kullanım Alanları: Tarih, sanat, işletme.
- Dipnot formatı:
- John Doe, The History of Civilization (New York: Random House, 2005), 120.
- Kaynakça formatı:
Doe, John. The History of Civilization. New York: Random House, 2005.
2.4. Harvard Stili
Kullanım Alanları: İşletme, hukuk, mühendislik.
- Metin içi atıf örneği: (Smith 2020)
- Kaynakça formatı:
Smith, J. (2020) Modern Business Strategies. Oxford University Press.
2.5. Vancouver Stili
Kullanım Alanları: Tıp, sağlık bilimleri.
- Metin içi atıf örneği: (1)
- Kaynakça formatı:
- Smith J. Modern Medicine. 3rd ed. Oxford: Oxford University Press; 2020.
3. Kaynakça Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tez yazımında kaynakça hazırlarken aşağıdaki kurallara dikkat edilmelidir:
- Kaynakları Başlangıçtan İtibaren Kaydetmek:
Tez yazarken kullandığınız kaynakları en başından itibaren kaydetmek, sürecin sonunda kaynakça oluşturmayı kolaylaştırır. - Atıf Stiline Bağlı Kalmak:
Kullandığınız referans stiline (APA, MLA, Chicago vb.) mutlaka bağlı kalmalısınız. - Kaynakları Alfabetik Olarak Sıralamak:
Çoğu akademik format, kaynakların yazar soyadına göre alfabetik sıralanmasını gerektirir. - Eksik veya Yanlış Bilgileri Önlemek:
Kaynakların yazar adı, yayın yılı, sayfa numarası ve yayınevi bilgileri eksiksiz olmalıdır. - Otomatik Kaynakça Araçlarını Kullanmak:
Zotero, Mendeley ve EndNote gibi programlar, kaynakça hazırlamayı kolaylaştırır.
4. Tez Kaynakçası Hazırlarken Yapılan Yaygın Hatalar
Kaynakça hazırlarken yapılan en yaygın hataları ve bunlardan nasıl kaçınılacağını inceleyelim.
4.1. Yanlış Atıf Formatı Kullanmak
Örneğin, APA yerine MLA kullanmak akademik yazım kurallarına aykırıdır.
Yanlış:
Orwell, G. (1984). 1984. Penguin Books.
Doğru:
Orwell, George. 1984. Penguin Books, 1984. (MLA formatında)
4.2. Eksik Kaynak Bilgileri
Bir kitabın veya makalenin tam bilgilerini vermemek büyük bir hatadır.
Yanlış:
Smith, J. Research Methods.
Doğru:
Smith, J. (2020). Research Methods in Education. Oxford University Press.
4.3. Alfabetik Sıralama Hatası
Kaynakların yanlış sıralanması, referans listesinin okunabilirliğini azaltır.
Yanlış Sıralama:
- Williams, K. (2015). Digital Learning.
- Brown, T. (2017). Education Policies.
- Adams, R. (2019). Higher Education Research.
Doğru Sıralama:
- Adams, R. (2019). Higher Education Research.
- Brown, T. (2017). Education Policies.
- Williams, K. (2015). Digital Learning.
4.4. Metin İçinde Atıf Yapılmayan Kaynakları Listelemek
Kaynakçada listelenen her kaynak, metin içinde de geçmelidir.
4.5. Otomatik Kaynakça Araçlarını Kontrol Etmemek
EndNote, Zotero gibi araçlar bazen yanlış format oluşturabilir, bu nedenle mutlaka manuel kontrol yapılmalıdır.
5. Tez Kaynakçasını Düzenlerken Kullanılabilecek Araçlar
Kaynakça hazırlamayı kolaylaştıran bazı araçlar şunlardır:
- Zotero: Ücretsiz ve açık kaynaklı bir referans yönetim aracıdır.
- Mendeley: Hem referans yönetimi hem de makale paylaşımı için kullanılabilir.
- EndNote: Akademik yazımda en yaygın kullanılan profesyonel referans yönetim programlarından biridir.
Sonuç
Tez yazımında kaynakça hazırlamak, akademik yazımın önemli bir aşamasıdır ve belirli kurallara uymak gerekir. APA, MLA, Chicago, Harvard ve Vancouver gibi farklı atıf sistemlerini doğru bir şekilde kullanarak, akademik dürüstlüğü ve çalışmanızın güvenilirliğini artırabilirsiniz. Otomatik kaynakça araçlarını kullanmak faydalı olsa da, her zaman manuel kontrol yapmak gereklidir.